Gering tajno bio u Kraljevu

Srbi su pred Drugi svetski rat pravili za Nemce bombardere, a o činjenici za koju se danas slabo zna svedoče i fotografije do kojih je „Blic“ došao.

Hermanu Geringu, zapovedniku nemačkog Luftvafea, ocu Gestapa i Hitlerovog izabranog naslednika, Kraljevo je odgovaralo kako bi u srcu Balkana imao pod kontrolom veliku fabriku aviona.

Fabrika aviona „Brege“ u Kraljevu postala je državno vlasništvo nakon što su je 1933. godine napustili Francuzi. Vlada Jugoslavije je s Nemačkom 1936. godine sklopila ugovor o izradi 20 aviona tipa „dornier DO 17“.

Godinu dana kasnije, Nemci su Jugoslaviji dali i licencu za proizvodnju tog modela lovca-bombardera.

Geringova poseta Fabrici aviona u Kraljevu nije zabeležena u istorijskim dokumentima, ali Predrag Radovanović, kustos Muzeja nauke i tehnike odeljenja Banjskog lečenja u Vrnjačkoj Banji, otkrio nam je fotografije Geringa u civilnom odelu s jugoslovenskim pilotima iz Druge vazduhoplovne baze u Kraljevu.

– Fotografije Geringa s pilotima dobio sam od porodice kapetana Milana Dira, komandanta vazduhoplovne baze u Kraljevu, koga su Nemci streljali 1941. godine. Posle obuke radnika u Nemačkoj, u fabriku aviona su 1938. godine dopremljene mašine, s kojima je došlo i 20 nemačkih projektanata. Zvanično je prvi „dornier DO 17“ izašao iz fabričke hale u oktobru 1939. godine. Fabrika je doživela toliki procvat da tih godina nisu mogli da nađu ljude koji bi radili u njoj. Pred početak rata norma je bila da se na svake tri nedelje sklopi po jedan avion – kaže za „Blic“ Radovanović.

Model „dornier“ pravljen u Kraljevu imao je ojačani donji deo trupa kako bi mogao da ponese više bombi. Do izbijanja rata, iz fabrike je izašlo 60 „dorniera“. Poslednji avion je isporučen 12. aprila 1941. godine, dva dana pre ulaska Nemaca u Kraljevo. Jugoslovenska vojska je prilikom povlačenja iz Kraljeva minirala fabričke hale. Nemci nikada nisu uspeli da pokrenu proizvodnju.

U oktobru 1941. godine, Nemci su zbog odmazde streljali 540 radnika Fabrike aviona. Već sledeće godine i ono malo preostalih mašina izmestili su iz Kraljeva u Nemačku. Nakon rata fabrika nije obnovljena.